Muhalefet ve Erken Seçim
Dünya Pandemi sonrası yükselen enerji, petrol ve emtia fiyatları yüzünden uzun zamandır görmedikleri enflasyon ve koordinasyon zorlukları yaşıyor. İngiltere, Almanya, Fransa ve ABD’de olduğu gibi…
Türkiye Pandemi ’den en çok etkilenen ülkelerden biri. Çünkü Pandemi en çok turizmi vurdu. Türkiye turizmden ciddi döviz geliri sağlayan bir ülkedir.
Turizmden 2019’da 35 milyar dolar, 2020’de 12 milyar dolar gelir sağladık.
Pandemin dolayısıyla:
1.Turizm geliri çok düştü,
2.Cari açık arttı,
3.Şirketler döviz açıklarını kapatma yoluna gitti,
4.Bunların doğurduğu döviz ihtiyacı için rezervler kullanıldı.
Ülkeler bu durumda aşağıdaki yöntemleri uygular
1.Faizleri yükseltir,
2.Tüketimi kısar,
3.Enflasyonu dizginler.
Buna acı reçete veya kemerleri sıkma denir.
Acı reçete uygulandığında ne olur:
1.Faizler arttığı için krediler baskılanır yatırım ve üretim düşer,
2.Talep azalınca enflasyon kısmen düşer, cari açık düşer, döviz kuru düşer kimse dolar yükseldi yaygarası yapmaz.
3.İstihdam durur,
4.İnsanlar işlerini kaybetmeye başlar,
5.Esnaf siftah yapmaz,
6.İnsanlar işlerini kaybetmemek için daha düşük maaşla çalışmaya razı olur.
7.Devletin vergi geliri de düşer,
8.Emekli maaşlarını artıramaz,
9.Vergilerden fonlardan vazgeçemez hatta yeni vergiler getirir.
10.Doğalgazı, akaryakıtı, elektrik fiyatlarını sübvanse edecek kaynak bulamaz.
Türkiye uyguladığı rekabetçi kur politikasıyla piyasayı canlı tuttu, üretimi ihracatı artırdığı için acı reçeteyi uygulamadı. Türkiye acı reçeteyi neden uygulamadığını anlatalım:
1.Türkiye, Pandemi öncesine göre bir milyon altı yüz bin yeni istihdam sağladı…
2.Türkiye, Avrupa’da yaşanan doğalgaz ve akaryakıt fiyat artışını halka onların yarısından az yansıttı. Çünkü aradaki farkı hazineden karşılama yoluna gitti.
3.Akaryakıtta ÖTV’yi sıfırladığı için 15 milyar dolar vergi gelirinden vazgeçti.
4.Elektrikte TRT payı ve fonundan vazgeçti.
Hükümet uyguladığı sıcak ekonomi politikası neticesinde;
1.Devletin vergi gelirleri düşmediği için para arayışına çıkmadı,
2.Hazinenin ciddi bir borçlanma ihtiyacı oluşmadı.
Hazinenin borçlanmaya ihtiyaç duymamasının nedenleri?
1.İhracat arttı,
2.Üretim arttı,
3.İstihdam arttı,
4.Toplam dış ticaret 500 milyar dolara yaklaştı bu da devleti vergi gelirleri açısından güçlü duruma getirdi…
5.Düşük gelirlilere hayatı kolaylaştırmak için akaryakıt, doğalgaz, elektrik fiyatlarını düşük tutabilme ve sosyal yardımlarla halka 60 milyar TL dağıttı,
6.Yatırımlarda hız kesilmedi. (Savunma sanayisinde, Akdeniz ve Karatenizdeki sondajlar, Suriye, Irak, Azerbaycan, Afrika ve Libya’daki operasyonlar gibi.)
7.Kapasite kullanım oranları arttı,
8.Merkez Bankası rezervleri arttı,
9.Borsada hisseler değer kazandı,
Görünen sıkıntılar
1.Tuzu kuru kesimler lüks ithal tüketimde daha fazla para harcamak zorunda kaldıkları için yaygara çıkartıyor.
2.Tuzu kuru kesimler yurt dışına yapacakları geziler için bütçelerinden daha fazla para ayıracaklar, araçlarının modellerini yükseltmek için iki kere düşünecekler.
Bu lüks ithal tüketimin azalması ülkenin cari açığını azaltması bakımından önemli bir gelişmedir.
Enflasyonun nedenleri?
1.Bugün yaşadığımız enflasyonun asıl nedeni dünyadaki fiyat artışları. Bu durum bizim 90’larda TL’nin değer kaybetmesi yüzünden yaşadığımız %70’lik 90’lık fiyat artışları gibi değil. Yani malların fiyatları dolara karşı da artıyor.
2.Çin üretimi kısıyor, enerji petrol fiyatları artıyor, geçen yıl kuraklık yaşandı, nakliye ücretleri artıyor vs.
Enflasyon karşısında ABD ve İngiltere’nin tavrı
ABD ve Avrupa merkez bankaları:
1.Enflasyonun geçici olduğunu bu yüzden faiz artışına gitmediğini açıkladı,
2.İngiltere’de enflasyon %4,2 ama politika faizini 0, 10’da tuttu.
Politika faizi ne demektir?
Politika faizi: Gelecek günlerde yaşanacak enflasyonla ilgilidir. Yani merkez bankasının fonladığı bankalardan talep ettiği faizdir.
1.Bugün enflasyon %19 olabilir ama gelecek aylardaki beklenti nedir?
2.Fiyatların artışında TL’nin değer kaybı ne kadar paya sahiptir,
3.Emtia fiyatlarının artmasının payı ne kadardır?
Merkez bankası üç soruya göre faiz değerlendirmesi yapar. Çünkü diğer merkez bankaları da buna göre hareket eder.
Örnek:
Çip krizi yüzünden otomobillerin, elektronik eşyaların fiyatı arttı diye merkez bankaları bunu enflasyon sayıp buna paralel olarak faizi artırmaz. Çünkü ekonomiyi olumsuz etkiler.
İktidarın ağırdan almasının ve muhalefetin seçime gitmek istemesinin nedeni?
1.Hükümetin, esnafa ve dar gelirliye verdiği desteği ilerleyen zamanda artıracaktır.
2.Hükümet seçime giderken rahatlamaya başlayan halka başka gerçekleri de sürekli hatırlatacak.
3.2023-2024 itibariyle bulunan doğalgaz hizmete sunulacak,
4.Nükleer santraller enerji üretimine başlayacak,
5.Yusufeli barajı ve dev güneş enerjisi santrallerinin devreye girecek,
6.Ulaştırma bakanlığının yaptığı yap işlet ile yapılan yatırımlar 2024 itibariyle kendilerini çevirecek duruma gelecek,
7.Artan ihracatla cari fazla verilemeye başlanacak
8.Pandeminin etkisini kaybedeceği öngörüsüyle turizm gelirlerinin artacaktır.
Seçime doğru yukardaki 8 maddeyi iktidar devamlı anlatacak. Döviz baskısı için bir gerekçe kalmayacak. Bunların nedeni ise iktidarının yaptığı isabetli yatırımlar olduğunu muhalefet istese de istemese de halkımız takdir edecektir.
Pandemi döneminde insanlar ve esnaflar:
1.İşlerini neden kaybettiklerini, esnaflar neden siftah yapamadığını anlayacak.
2.Pandemi döneminde dar ve orta gelirli insanların sadece alım güçlerinin düştüğünü görecek,
3.Geçmişte iktidarın yaptığı alt yatırımlar sayesinde Pandemi döneminde görülen sıkıntılar telafi edilmeye başlandığını halk görecek.
4.Pandemi sıkıntısının Türkiye’ye has bir sıkıntı olmadığını dünyanın sıkıntısı olduğunu anlayacak,
5.Alt yapı yatırımlarının meyveleri 2023 yılının sonuna doğru faturaları hafiflettiğini görecek.
Muhalefet, iktidarı seçime zorlamasının nedenini yukarıdaki beş maddede ile özetleyebiliriz. ([1])
Selam ve saygılar
[1] Murat Akgül, Ekonomi Üzerine analizler