300 milyon ışık yılı uzaktaki kara delik ansızın uyandı: Bilim insanları ilk kez gerçek zamanlı patlamaları kaydetti

Sessiz galaksiden beklenmedik ışık patlamaları geldi
Dünya’dan yaklaşık 300 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan “SDSS1335+0728” adlı galaksinin merkezindeki süper kütleli kara delik, bilim insanları tarafından ilk kez uyanırken gözlemlendi. Uzun süredir pasif olduğu bilinen kara delik, 2019’un sonlarında beklenmedik enerji patlamaları yaymaya başladı. Sessizliğin bozulmasıyla birlikte gökbilimciler, galaksinin çekirdeğini incelemek üzere NASA ve Avrupa Uzay Ajansı’nın teleskoplarını devreye aldı.

Avrupa Güney Gözlemevi'nden yoğun takip
Avrupa Güney Gözlemevi’nden Paula Sanchez Saez liderliğindeki araştırma ekibi, başlangıçta X-ışını emisyonlarına dair net bir veri bulamadı. Ancak Şubat 2024’te, Şili Valparaiso Üniversitesi'nden Lorena Hernandez-Garcia tarafından düzenli X-ışını patlamaları tespit edildi. Bunun ardından NASA'nın Chandra, NICER ve Swift teleskopları yeniden gözlemleri yoğunlaştırdı.

Yarı periyodik parlamalar şaşırttı
Yapılan analizlerde kara deliğin 'quasiperiodic eruption' (QPE) adı verilen kısa süreli ama düzenli parlamalar yaşadığı ortaya çıktı. Hernandez-Garcia, konuyla ilgili olarak 'QPE'ler kısa ömürlü parlama olaylarıdır. Ve ilk kez uyanıyor gibi görünen bir kara delikte böyle bir olay gözlemledik' açıklamasını yaptı. Ansky adıyla yeniden sınıflandırılan galaksinin merkezindeki patlamalar yaklaşık 4,5 günlük aralıklarla gerçekleşiyor ve önceki QPE olaylarına kıyasla yüz kat fazla enerji yayıyor.

Yıldız kalıntısı yok, enerji kaynağı gizemini koruyor
Bu olağanüstü enerji patlamalarının, bir yıldızın kara deliğe düşmesiyle açıklanamadığı bildiriliyor. Tipik olarak yıldız yıkımı bu tür patlamalara neden olurken, Ansky galaksisinde herhangi bir yıldız kalıntısına rastlanmadı. Yeni teoriler arasında kara deliğin çevresindeki galaktik gazı çekerek oluşturduğu bir yığılma diskinin, küçük bir gökcisminin diski rahatsız etmesi sonucu şok dalgaları yaratması yer alıyor.

Kara delik evrimini anlama fırsatı
Bu nadir olay, gökbilimciler için yalnızca heyecan verici bir gözlem değil, aynı zamanda kara deliklerin evrimsel süreçlerini daha iyi anlamak için eşsiz bir fırsat sunuyor. Daha önce ağırlıklı olarak teorilere dayalı modellerle ilerleyen çalışmalar, artık gerçek gözlemsel verilere dayanarak test edilebilecek.

Kaynak: CUMHA - CUMHUR HABER AJANSI