GELECEĞİMİZİ TEHDİT EDEN SİGARA
Günümüzde giderek artan ve gelecek nesilleri sağlık yönünden tehdit eden en önemli problemlerden biri gençlerde tütün ve tütün ürünleri kullanımıdır. Sigara ve tütün ürünlerinin kullanımı, tüm dünyada ve Türkiye’de özellikle de gençler arasında önemli bir halk sağlığı sorunu olarak giderek artmaktadır. 16-20 yaş arası dönemde, gençler kimliklerini keşfetme, arkadaş ortamlarında kendini etrafına kabullendirme, kendilerini ifade etme eğilimindedir ve maalesef ki yasaklı madde ve sigara gibi zararlı alışkanlıklara yönelme riski yüksektir. Gençlerin sigara ve tütün kullanımına yönelme nedenlerini ve bu alışkanlıkların kısa ve uzun vadeli zararlarını sosyolojik, tıbbi ve istatistiksel olarak anlatmaya çalışacağım.
Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) verilerine göre; Türkiye genelinde sigaraya başlama yaşı ortalama 17-18’dir. Ancak bazı bölgelerde, özellikle kırsal kesimlerde bu yaş daha da düşük olabilmektedir. Yapılan araştırmalar, gençler arasında sigaraya başlama oranının erkeklerde daha yüksek olduğunu hatta en son verilerde 15-24 yaş aralığında sigara kullanım oranı yaklaşık %26 olarak bulunmuş, Erkeklerde kadınlardan daha yüksek olduğu ancak kadınlarda giderek artış görüldüğü saptanmıştır. İl bazında yapılan başka bir çalışmada ise Türkiye genelinde sigara kullanım oranının en yüksek olduğu iller arasında İstanbul, İzmir ve Adana öne çıkarken, sigara kullanım oranının en düşük olduğu iller arasında ise doğu bölgelerinden Erzurum, Ağrı ve Van bulunmaktadır. Ancak kırsal bölgelerde de, özellikle tarımsal işlerde çalışan gençlerin sigara içme oranında artış gözlenmektedir.
Gençler neden bu tür ( sigara, alkol veya yasaklı maddeler) ürünlere ilgi duyuyor ve başlıyorlar?
Çevresel faktörler: Ailede veya sosyal çevrede sigara içen bireylerin olması, gençler için bir model oluşturabiliyor . En çok karşılaşılan tetikleyici faktör maalesef ki çevrenin etkisi olmaktadır.
Sosyal çevre ve Psikolojik faktörler: Özellikle ergenlik dönemindeki gençler, arkadaş gruplarında kabul görmek veya “cool” görünmek için sigara kullanmaya başlayabilirler. Ayrıca gençler, günlük. stres veya kaygı ile başa çıkabilmek için sigaraya başvurabilirler.
Üretim-Pazarlama ve Endüstrisinin Etkisi: Tütün endüstrisinin sosyal medya veya diğer mecralar üzerinden bilinçli veya bilinçsiz yaptığı pazarlama ve satış stratejileri, gençlerin bu ürünlere daha kolay erişmesini sağlayabilir.
Tütün ve tütün benzeri yasaklı maddelerin gençler üzerinde yaptığı Fiziksel ve Psikolojik zararları da anlatmak isterim.
•Fiziksel Zararları
• Solunum Sistemi Üzerindeki Etkiler: Sigara dumanındaki zararlı kimyasallar akciğerlerde kalıcı hasarlara yol açabilir. Kronik öksürük, bronşit, akciğer kapasitesinin düşmesi gibi KOAH’la sonuçlanacak hastalıklara neden olabilir. Türkiye’de kronik solunum yolu hastalıklarına yakalanma riskinin genç yaşta sigara öyküsü olanlarda %40 daha fazla olduğu istatistiksel olarak kanıtlanmış.
• Kalp ve Damar Sağlığı Üzerine Etkileri: Sigara kullanımı genç yaşta dahi kalp ve damar hastalıklarına yatkınlığı artırır. İlerleyen yaşlarda Kalp krizi riskini cildi ölçüde artırır. Türkiye Yeşilay cemiyeti tarafından yapılan bir çalışma erken yaşta sigaraya başlayan hastaların kalp hastalıklarına yakalanma riskinin %30 daha fazla olduğu tespit edilmiş.
• Beyin Gelişimi Üzerindeki Etkiler: Gençlerin beyinleri hâlâ gelişme aşamasındadır. Nikotin bağımlılığı, odaklanma sorunları ve öğrenme güçlükleri gibi sorunlara yol açabilir.
•Psikolojik Zararlar:
• Bağımlılık Riski: Nikotin ve içindeki diğer maddelerden dolayı bağımlılık yapıcı etkisi nedeniyle gençlerin ruh sağlığı üzerinde olumsuz etkiler yaratır. Bu bağımlılık, stres ve depresyon seviyelerinde artışa yol açabilir. Yapılan bir çalışmada gençlerin %60’ının sigarayı bırakamayacaklarını düşündüklerini, bırakmaları halinde depresyona girecekleri sonuçu ortaya çıkmıştır.
• Davranışsal Değişimler: İçeriğindeki bağımlılık nedeniyle gençlerde sinir ve öfke kontrol sorunları, aşırı tepkisel agresif davranışlar, anksiyete ve depresif tarzında ki belirtiler görülebilir
• Odaklanma Problemleri: Nikotinin ve diğer maddelerin dikkat dağınıklığı yaratması, akademik başarıyı düşürebilir ki, yapılmış çalışmalar da özellikle lise dönemindeki gençlerde sigara kullananların dikkat eksikliği ile beraber sınavlarda başarısız oldukları gözlenmiş.
Bunların yanında daha uzun vadede sağlık açısından akciğer, ağız, boğaz, yemek borusu ve pankreas gibi organlarda görülen kanser riskinide artırdığı bilinmektedir.
Yapılacak bazı çalışmalarla gerek bireysel gerekse toplumsal bakış açının değiştirilmesi adına Okullarda ve topluluklarda düzenlenen bilgilendirme ve farkındalık programları, gençlerin tütünün zararları hakkında bilinçlenmesini sağlar. Aileler, gençlere sigaranın zararlarını anlatmalı ve onlara sağlıklı yaşam alışkanlıkları kazandırmalıdır. Yetkili makam ve bakanlıklar tarafından gençleri koruyacak yaş sınırı uygulamaları, sigara ve tütün ürünlerine erişimi zorlaştıracak yaptırımlar geliştirilmelidir.
Sonuç olarak baktığımızda ; Gençlerde sigara ve tütün kullanımı, kişisel ve toplumsal birçok zarara yol açar. Fiziksel sağlığın yanı sıra, psikolojik sağlığı ve sosyal yaşamı olumsuz etkileyen bu alışkanlık, genç yaşta başladığında bağımlılıkla mücadeleyi daha da zorlaştırır. Bu yüzden, tütün ürünlerinin zararları hakkında gençlerin bilinçlendirilmesi, sigaraya karşı önleyici tedbirlerin artırılması ve destekleyici politikaların uygulanması hayati önem taşır.
Kaynakça:
•Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK),
•Sağlık Bakanlığı
•Türkiye Yeşilay Cemiyeti
•Dünya Sağlık Örgütü (WHO)
•Küresel Gençlik Tütün Araştırması (Global Youth Tobacco Survey - GYTS)